Schnące pranie i dwie litery

W identyfikacji zdjęć trudno mówić o skali trudności - to, co dla jednego jest trudne, dla innego może być "bułką z masłem". Znane od wielu lat, a nierozpoznane zdjęcia wcale nie muszą być szczególnie trudne do zlokalizowania, to raczej kwestia determinacji i zapału osoby, która się tego podejmie. Możemy natomiast wyodrębnić co najmniej trzy kategorie identyfikowanych zdjęć. Do pierwszej należą te fotografie, które jesteśmy w stanie opisać po jakimś charakterystycznym szczególe. Jeśli znamy ten szczegół - identyfikacja nie stanowi dla nas specjalnej trudności, a jeśli nawet nie znamy, to istnieje spora nadzieja, że ktoś go zna i dzięki temu zdjęcie prędzej, czy później zostanie rozpoznane. Do drugiej kategorii zaliczymy natomiast zdjęcia, które jesteśmy w stanie zidentyfikować na podstawie poszlak i hipotez. Tu istotna jest ogólna znajomość przestrzeni miasta, wyobraźnia i umiejętność przeszukiwania ortofotomapy. Do trzeciej kategorii należą zdjęcia, których nie jesteśmy w stanie "ugryźć" w jakikolwiek sposób. Tu na nic się zda znajomość szczegółów i zmysł przestrzenny. Takie zdjęcia można zidentyfikować w zasadzie tylko poprzez odnalezienie innych zdjęć, z szerszym planem, nieco innym ujęciem, które nawet jeśli nie przyniosą gotowej odpowiedzi, to znacznie nas do niej przybliżą. Do tej trzeciej kategorii należało poniższe zdjęcie z albumu Warszawa 1945-1966, wydanego z okazji XX-lecia tygodnika ilustrowanego "Stolica", 1966, ze strony 43.

Widzimy tu ruiny budynku, kobietę rozwieszającą pranie, dwie litery "E" i "Z" - pozostałość jakiegoś szyldu na elewacji. Pasuje wyraz "lecznica", ale wyniki z książek adresowych, nie bardzo popychają sprawę do przodu. Tutaj niewiele możemy wymyślić, dopasować, ustalić. Pozostaje nadzieja, że skoro gdzieś zrobiono co najmniej jedno zdjęcie, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że kto inny zrobił tam kolejne. Takich zdjęć nie powinniśmy z góry spisywać na straty, trzeba je dobrze zapamiętać i przechowywać "z tyłu głowy", czekając na chwilę, gdy pojawi się "to inne, wyczekiwane" zdjęcie. Tyle że pasjonaci identyfikacji (tacy jak my :)), nie bardzo lubią czekać z założonymi rękoma. W zasadzie to źle się wyraziłem, czekanie na to, że coś się samo zidentyfikuje, z reguły nie przynosi żadnych rezultatów. Chcąc osiągnąć jakiekolwiek wyniki na tym polu, należy po prostu stale poświęcać czas na obcowanie ze zdjęciami. Oglądanie fotografii to oczywiście czysta przyjemność, nie wyobrażam sobie dnia, w którym nie sięgnąłbym po jeden z albumów i nie zadumał się chwilę nad jakimiś obrazami mojego miasta. To dla mnie coś tak oczywistego jak to, że rano jem śniadanie, a wieczorem kolację. Głębokie wnikanie w poszczególne zdjęcia przynosi naprawdę znakomite rezultaty na polu identyfikacji. Tak samo było w przypadku tego zdjęcia. Po blisko dwóch latach poszukiwań, odnalazłem miejsce, w którym je wykonano. Ale zacznijmy od początku.

Po kilku mylnych tropach, fałszywych hipotezach i niepotwierdzonych przypuszczeniach, moje poszukiwania utknęły w martwym punkcie. Kręciłem się gdzieś po podwórzach wokół Nowego Światu, ale do końca sam nie byłem przekonany, że to tam. Jedyny konkret, albo raczej namiastka konkretu, polegał na założeniu, że zdjęcie przedstawia skromną elewację oficyny od strony podwórza, ale to podwórze jest jakby otwarte na ulicę (albo bardzo duże, może z ukrytym przejściem), bo jaki sens miałoby umieszczanie dużych liter szyldu, widocznych z daleka? Poza tym, praktyka podpowiadała, że mało który fotoreporter zapuszczał się w głąb podwórzy zniszczonych kamienic. Czego miałby tam szukać, skoro doskonały temat leżał wprost "na ulicy". A zatem należało poruszać się w półprywatnej przestrzeni niby oficyny, ale jednak dostępnej od ulicy.

Ta myśl towarzyszyła mi niejednokrotnie podczas prób rozwikłania zagadki, ale jak to bywa, przypomniała się dopiero wtedy, kiedy zajmowałem się zupełnie innymi zdjęciami. Rzecz dotyczyła rejonu dawnego Dworca Wiedeńskiego. Absolutne centrum Warszawy! Miejsce znane z wielu innych zdjęć. Kamienice stojące po nieparzystej stronie ulicy Chmielnej, miały od południa, od strony Nowej Poczekalni Dworca Wiedeńskiego dobudowane budynki zamykające podwórza. Takie trochę jak tylne oficyny, jakby mniej reprezentacyjne, może więc to tam? Po analizie ortofotomapy i planów Lindleya, wytypowałem, jako najbardziej prawdopodobny tył budynku, w którym mieścił się Hotel "Astoria" przy ul. Chmielnej 49. Pozostało tylko znaleźć fotografię, która by to potwierdziła. I choć zdjęć w tym miejscu wykonano całkiem sporo, nie było to takie proste. Zacząłem przeszukiwać albumy a potem zasoby Internetu, aż w końcu moim oczom ukazał się takie zdjęcie, wykonane zapewne z Hotelu Polonia: LINK. Mimo małego rozmiaru wszystko zgadza się co do joty. Jeśli przyjrzymy się uważnie, dojrzymy nawet dwa ciemne punkty w miejscu liter (zielona strzałka):

Dla sprawdzenia wrzuciłem w wyszukiwarkę Genealogy Indexer: LINK adres budynku, żeby namierzyć jeszcze tę domniemaną lecznicę. Jest! Figuruje w książkach adresowych na rok 1937, 1938 i 1939, tyle że pod nazwą "Przychodnia Dworcowa".

(P)


PS. Zniszczony szyld lecznicy widać także bardzo wyraźnie na innym zdjęciu, wykonanym prawdopodobnie jesienią 1939 roku, które znalazłem kiedyś na portalu aukcyjnym Ebay.de:

Po prawej stronie widać tu ruiny Nowej Poczekalni Dworca Wiedeńskiego, którą ostatecznie rozebrano podczas okupacji.

nuro