Żoliborz czyli gdzie?

Fot. zbiory Haliny Ziółkowskiej/AHM

Kilka dni temu na facebookowym profilu Archiwum Historii Mówionej Domu Spotkań z Historią pojawiło się powyższe zdjęcie, pochodzące z rodzinnych zbiorów pani Haliny Ziółkowskiej. AHM poprosiło o pomoc w identyfikacji miejsca wykonania fotografii. Podany opis sugerował Żoliborz jako dzielnicę, w której zrobiono zdjęcie. Zadanie nie wydawało się zbyt trudne, tym bardziej, że kadr był stosunkowo szeroki i ukazywał dość charakterystyczny układ budynków. Ponieważ znany było rok urodzin bohaterki zdjęcia, to szacując wiek dziecka w momencie wykonania fotografii można było wnioskować, że obraz powstał najpóźniej w latach 1935-36. Datowanie to było na tyle istotne, że potencjalnie eliminowało cześć zabudowy na Żoliborzu i dawało możliwość posiłkowania się w poszukiwaniach fotoplanem z 1935 roku. Zdjęcie wykonano w słoneczny dzień – układ cieni pozwalał z dużym prawdopodobieństwem przypuszczać, że ulica utrwalona na fotografii miała przebieg zbliżony do południkowego.

Przyglądając się fotografii uznałem, że kluczowym dla identyfikacji będzie spory budynek na ostatnim planie. Pomimo nieostrości tła było widać, że ten dom posiada specyficzny układ „grzebieniowy“ z poprzecznymi skrzydłami, co dość dobrze sugerowały rzucane cienie. Owszem, na Żoliborzu było kilka takich budynków, jednak żaden z nich nie chciał pasować do hipotetycznego układu ulic. A więc może to nie Żoliborz, a sąsiedni Marymont czy Bielany? Jednak i tu sprawdzenie na ortofotomapie nie przyniosło oczekiwanego rezultatu. Na przedwojenny Żoliborz budynki wyglądały trochę biednie, na Marymont zbyt porządnie... I jeszcze ta podmiejska ulica wśród porozrzucanej zabudowy, urywająca się jakby w polu...

Uznałem zatem, że wbrew opisowi to nie może być Żoliborz i postanowiłem poszukać w innych „nowych“ dzielnicach. Rozpocząłem od Mokotowa ale i tu poszukiwania okazały się bezskuteczne. Przeniosłem je zatem na Ochotę i niemal natychmiast przypomniałem sobie o bloku, którego wygląd całkiem nieźle znam. To budynek osiedla przy ul. Częstochowskiej 40/44 powstałego około 1935 roku. Hipoteza zapowiadała się obiecująco. Zatem fotografię musiano wykonać na jednej z krótkich przecznic odchodzących od ul. Opaczewskiej. Układ zabudowy widocznej na fotoplanie z 1935 roku najlepiej odpowiadał ul. Mątwickiej i budynkom o numerach 3 (kamienica) oraz 7 i 9  (domy stykające się ścianami szczytowymi). Także parkan ogradzający posesję po lewej stronie oraz majaczący w tle dość wysoki dach budynku Szczęśliwicka 27 raczej nie pozostawiały wątpliwości:

O ile wszystko wydawało się pasować do hipotezy, to do ostatecznego postawienia przysłowiowej kropki nad „i“ wypadałoby znaleźć możliwie współczesne zdjęcie potwierdzające wygląd budynków, a zatem trafność identyfikacji. Niestety, sama ul.  Mątwicka nie została objęta widokiem Google Street View. Ortofotomapa na warstwie z 2011 pokazuje jeszcze domy Mątwicka 7 i 9 w ich zapewne pierwotnym gabarycie i formie. Natomiast w 2012 roku zostały najprawdopodobniej zastąpione całkowicie nowymi budynkami mieszkalnymi. Z kolei kamieniczka Mątwicka 3 została nadbudowana po wojnie o jedną kondygnację, co można wnioskować, oglądając frontową i tylną elewację budynku.

Na szczęście Kubie udało się znaleźć na stronie „Ulice Twojego Miasta“: LINK widok ulicy zbliżony do tego z przedwojennej fotografii. Nie jest to jeszcze co prawda stuprocentowy dowód potwierdzający trafność identyfikacji, niemniej jednak dość przekonujący. Widać na nim sporo elementów zbieżnych z archiwalną fotografią, jak linie okien względem siebie w sąsiadujących budynkach, czy cokół domu nr 7.

(F,K)

PS. Gdyby ktoś z naszych czytelników posiadał lepsze zdjęcie ukazujące zabudowę nieparzystej strony ul. Mątwickiej wykonane przed 2011 rokiem i chciał je udostępnić, z przyjemnością uzupełnimy wpis.