Apteka przy pętli tramwajowej

Powyższe zdjęcie pojawiło się niedawno na portalu aukcyjnym Ebay.de, opisane jako Warszawa. Bliski plan faktycznie sprawia całkiem wielkomiejskie wrażenie. Ulicą biegnie linia tramwajowa, o czym świadczy wisząca trakcja elektryczna, a po prawej stronie kadru widoczna jest nowoczesna, kilkupiętrowa zabudowa. Dobrze widoczny szyld apteki (zapewne podświetlany nocą), nie pozostawiał złudzeń, że zdjęcie wykonano w Polsce. Pytanie czy aby na pewno w Warszawie?

Od początku wydawało mi się, że to nie stolica. Żadne przedmieście nie pasowało do tej kiepskiej nawierzchni, braku samochodów, a jednocześnie modernistycznych kamienic i jednotorowej linii. Zwłaszcza, że ta ostatnia rozwidla się w sposób, który sugeruje, że mamy do czynienia z pętlą. Warszawę właściwie wykluczyłem, ale żeby móc to kategorycznie stwierdzić wypadało znaleźć faktyczną lokalizację. Pomyślałem, że może to nie być łatwe, zwłaszcza że z założenia nie oglądam starych zdjęć innych polskich miast, żeby mi "nie mieszały" w mojej fotograficznej pamięci. Uznałem jednak, że warto spróbować głównie ze względu na tramwaj, który mocno zawężał krąg poszukiwań. Pomyślałem, że warto zacząć od najbliższych stolicy miast mających w czasie okupacji elektryczną komunikację szynową. Od razu wyeliminowałem Łódź, gdzie rozstaw torów do dziś jest zauważalnie mniejszy niż normalny. Czemu jednak szukać tak daleko? Tramwaje można było przecież znaleźć jeszcze bliżej Warszawy!

Kto nie wierzy, tego zapraszam do Grodziska Mazowieckiego, który szybko uznałem za mocny typ na miejsce zrobienia identyfikowanego zdjęcia. To właśnie w Grodzisku znajdował się drugi koniec linii EKD, o której dość często można przeczytać, że biegła przez miejski odcinek w Warszawie jak tramwaj. W Grodzisku było tak samo, gdy w 1932 roku wybudowano fragment linii od Elektrowozowni do Dworca PKP. Przez miasto EKaDka kursowała jak zwykły tramwaj, a jej pętla znajdowała się przed samym grodziskim dworcem. I to właśnie rozwidlenie toru przed uliczną pętlą widzimy na zdjęciu. Ulica 11 listopada obecnie jest deptakiem, a jej widoczny na zdjęciu fragment wygląda tak na Google StreetView: LINK. Jak widać apteka przetrwała w tym samym miejscu do dziś! Mniej szczęścia miał grodziski odcinek linii między Elektrowozownią a Dworcem PKP - został zlikwidowany w 1966 roku.

Wróćmy jeszcze na chwilę do zdjęcia. Gdy lokalizację udało się już ustalić, nie trudno było znaleźć zdjęciowy materiał porównawczy. Bardzo podobny do identyfikowanego zdjęcia kadr, ale z samą kolejką można zobaczyć na stronie Warszawa na dawnej pocztówce: LINK.

(K)