Plac przeładunkowy

Czasami na naszym blogu pokazujemy i opisujemy fotografie, których identyfikacja (ustalenie miejsca wykonania) nie stanowi problemu, jednak w naszym odczuciu są na tyle wartościowym materiałem ikonograficznym, że zasługują na szerszą popularyzację. Powyższe zdjęcie pochodzi ze zbiorów fotograficznych archiwum Yad Vashem: LINK. Fotografia ta nie jest tylko przypadkowym obrazem, uchwyconą egzotyczną sceną, jak to często miało miejsce w wypadku zdjęć z terenu getta, wykonywanych przez niemieckich żołnierzy, którzy trafiali do dzielnicy zamkniętej w ramach obowiązków służbowych (należy pamiętać, że pobyt na terenie getta warszawskiego był dla niemieckich żołnierzy dozwolony jedynie na podstawie ważnej przepustki). Tu mamy do czynienia z fotografią propagandową, będącą częścią większej serii pokazującej funkcjonowanie getta, jako machiny pracy przymusowej, produkującej na potrzeby III Rzeszy, o której sprawne funkcjonowanie troszczą się niemieckie władze. Jak doskonale wiemy było to jedynie stwarzanie pozorów – los getta warszawskiego i stłoczonych w nim ludzi – zbliżał się nieuchronnie, dzień po dniu, do ostatecznej zagłady.

Samo miejsce wykonania fotografii to teren bocznic kolejowych składów magazynowych Miejskich Zakładów Zaopatrywania Warszawy, przylegających do ulic Dzikiej i Stawki, znanych bardziej pod okupacyjną nazwą „Umschlagplatz”. Na ortofotomapie złożonej z arkusza 1935 i 1945, kadr prezentuje się następująco:

Widać dość dobrze zachowaną jeszcze zachodnią pierzeję ulicy Dzikiej, od narożnika z ul. Szczęśliwą (od lewej, nr 9) mieszczącego kino „Unia” do załamania biegu ulicy z narożnym budynkiem nr 19. Kilkanaście miesięcy później, najpierw powstanie w getcie, a potem Powstanie Warszawskie przyniesie zagładę większości widocznej na zdjęciu zabudowy. Do chwili obecnej z uwiecznionych na zdjęciu budynków istnieje jedynie modernistyczna kamienica Goldbandów (nr 17), trwająca jakby na przekór historii i losom ulicy. Współcześnie okolica  wygląda całkowicie odmiennie, mocno zabudowana budynkami  i praktycznie niemożliwe jest wykonanie podobnego ujęcia w tak szerokiej perspektywie.

(F)