Dom, ze środka jezdni ul. Francuskiej

Co jakiś czas na naszego bloga trafiają zdjęcia wraz z prośbami o pomoc w ustaleniu ich lokalizacji. Tak było i w przypadku prezentowanego zdjęcia. Było ono w lustrzanym odbiciu, ale od razu rozpoznałem miejsce, które przedstawia. W tle widać domy przy ulicy Elsterskiej na Saskiej Kępie. Jest ono niezwykle cenne dla ikonografii tej dzielnicy*. Jednak zanim napiszę o tym coś więcej, warto żebym wspomniał o tym jak do tego doszło, że zdjęcie to ujrzało światło dzienne. Kilka lat temu zostało ono odnalezione na strychu domu w Dąbrowie Górniczej, wraz z innymi zdjęciami i szyldem pracowni fotograficznej Cecylii Majewskiej. Czy to ona była autorką zdjęcia? Zapewne tak, choć mimo zakrojonych na szeroką skalę poszukiwań, o Cecylii Majewskiej nadal niewiele wiadomo. Z szyldu wynika, że była malarką, może tym należałoby tłumaczyć niezwykły kadr, chyba najlepszy, jaki widziałem z najwcześniejszego okresu zabudowy Saskiej Kępy.

Wróćmy więc do samego zdjęcia. Zdjęcie zrobiono mniej więcej ze zbiegu ulic Finlandzkiej i Jakubowskiej, patrząc niemal dokładnie na wschód. Widać na nim przede wszystkim domy wybudowane wzdłuż Elsterskiej, najstarszej ze współczesnych ulic dzielnicy. Widoczne na pierwszym planie drzewa porastały granicę starych parcel, tak zwanych kolonii, na które podzielona była Saska Kępa, przed jej przyłączeniem do Warszawy w 1916 roku. 

Jednak najciekawszym elementem zdjęcia jest widoczny po prawej stronie drewniany dom, który miał adres Kolonia Saska Kępa nr 3. Był to ważny budynek, jednak nie ze względu na swoją wartość architektoniczną. Dom ten przez dobrych kilka lat blokował wytyczenie ulicy Francuskiej, głównej ulicy Saskiej Kępy. Znajdował się bowiem na samym środku jej planowanego przebiegu i to od strony planowanego ronda. Jego właściciele prowadzili z władzami miasta spór, który przez lata relacjonowała warszawska prasa. Aż dziwne, że niemal w ogóle go nie fotografowano! Dotąd jego jedynym znanym mi przedstawieniem, była ta gazetowa fotografia nie najlepszej jakości, którą dopiero niedawno opublikowałem na prowadzonym przeze mnie profilu fb o Saskiej Kępie: 

To gazetowe zdjęcie trudno jednak zlokalizować, ponieważ nie widać na nim innych budynków. 

(zdjęcie z ok. 1913 roku)

Jednak dzięki zdjęciu Cecylii Majewskiej i innym zdjęciom, przedstawiającym szerszy plan, możemy stwierdzić, że drewniak stał niemal dokładnie między dzisiejszymi blokami Francuska 47 i 52. 

(zdjęcie lotnicze z około 1917 roku)

To właśnie dzięki obecności drewniaka możemy stwierdzić, że główne zdjęcie tego wpisu wykonano pomiędzy 1931 a 1934 rokiem. Pierwsza data wynika ze stanu zabudowy Elsterskiej, zaś druga z tego, że właśnie pod koniec 1934 roku drewniak ostatecznie rozebrano. Pozwoliło to w końcu na wytyczenie tego odcinka ulicy Francuskiej. Właśnie dlatego autobusy linii "S", pierwszej na Saskiej Kępie, pojechały tą ulicą dopiero latem 1935 roku. Mieszkańcy Kępy czekali na to dobrych kilka lat dłużej, niż planowano. Spacerując dziś Francuską, trudno uwierzyć, jak wyglądały jej początki. Teraz wreszcie możemy zobaczyć to na odnalezionym przypadkiem zdjęciu!

[K]

Zgodę na publikację zdjęcia wyrazili Beata Kosak i Bogdan Kosak, jego właściciele, którym serdecznie za to dziękuję.

* słowa dzielnica używam w znaczeniu części miasta, nie zaś stricte jako nazwy jednostki podziału administracyjnego, choć przed wojną Saska Kępa była traktowana jako samodzielna dzielnica.