Lotnicze Okęcie

Mimo, że historia Okęcia sięga średniowiecza, to w zbiorowej świadomości kojarzy się głównie z lotnictwem i czasami współczesnymi. Dookoła płyty lotniska (wtedy zwanym polem wzlotów) znajdował się port lotniczy, baza lotnictwa wojskowego oraz trzy zakłady związane z przemysłem lotniczym. Artykuł ten nie ma charakteru typowej dla nas "roboty identyfikacyjnej", ale powstał ze względu na liczne niejasności dotyczące lokalizacji poszczególnych obiektów związanych z lotniskiem na Okęciu i potrzebę usystematyzowania wiedzy o tych terenach.

Port Lotniczy Okęcie
Zlokalizowany w północnej części lotniska (tuż za granicami Miasta) nowoczesny port lotniczy został uroczyście  otwarty 29 kwietnia 1934. Jak budynek wyglądał, możemy zobaczyć na licznych zdjęciach ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, np. na tym: LINK. Fanów lotnictwa mogą zainteresować samoloty używane przed wojną przez PLL LOT, a sfotografowane na płycie lotniska przed budynkiem Portu: Lockeed L-10 Electra: LINK1, L-14 Super -Electra: LINK2, Junkers F 13: LINK3, Junkers Ju 52: LINK4 czy  Douglas DC-2: LINK5.

Teren 1 Pułku Lotnictwa
Na północno-wschodnim skraju lotniska zlokalizowano bazę dla lotnictwa wojskowego: LINK. Stacjonował tam 1 Pułk Lotniczy (składający się z eskadr myśliwskich, bombowych i towarzyszących) PZL 11-C ze 113 eskadry myśliwskiej: LINK. Oprócz hangarów,  kotłowni czy budynków koszarowych na terenie bazy  znajdowały się dwie ciekawe konstrukcje: pomnik ku czci Marszałka Piłsudskiego (zlokalizowany na trójkątnym skwerze dzielącym bazę na dwie części): LINK oraz wieża ciśnień - latarnia błyskowa (przy wjeździe do bazy, na rogu dzisiejszych ulic 17 Stycznia oraz Żwirki i Wigury): LINK.

Doświadczalne Warsztaty Lotnicze
Na wschód od lotniska, w pobliżu Fortu Zbarż, znajdowała się zabudowa powstałych z Sekcji Lotniczej Politechniki Warszawskiej - Doświadczalnych Warsztatów Lotniczych: LINK. To w tych warsztatach powstawały słynne na całym świecie samoloty RWD. Na jednym ze zdjęć widzimy samolot RWD 5 SP-LOP wykorzystywany przez Zarząd Główny LOPP na terenie DWL: LINK. Więcej o DWL i konstruowanych tam samolotach można poczytać na stronie historii DWL: LINK.

Państwowe Zakłady Lotnicze - Wytwórnia Płatowców nr 1
Na południowym skraju pola wzlotów, (na Paluchu) znajdowała się należąca do Państwowych Zakładów Lotniczych Wytwórnia Płatowców Nr 1. Na internetowych portalach aukcyjnych co jakiś czas pojawiają się zdjęcia wykonane na terenie tych zakładów. Większość z nich pochodzi z okresu krótko po zdobyciu stolicy przez Niemców we wrześniu 1939: LINK1, LINK2, LINK3. W wytwórni produkowano głównie samoloty dla wojska takie jak:  PZL P-7, PZL P-11, PZL 23 "Karaś": LINK, PZL 37 "Łoś": LINK, tu powstawały prototypy nowoczesnych konstrukcji takich jak: PZL 38 "Wilk": LINK,  PZL 50 "Jastrząb" czy PZL 46 "Sum": LINK. Poza produkcja wojskową projektowano również samoloty komunikacyjne i sportowe. Na innym zdjęciu z września 1939 widzimy zniszczone samoloty PZL 26, które brały udział w Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych Challenge 1934: LINK.

Państwowe Zakłady Lotnicze - Wytwórnia Silników Nr 1
Na zachód od lotniska przy Szosie Krakowskiej (na Rakowie) znajdowały się produkujące silniki lotnicze Polskie Zakłady "Skoda" S.A.: LINK. W wyniku przejęcia zakładów prze skarb państwa w roku 1936 przemianowane zostały na Państwowe Zakłady Lotnicze Wytwórnia Silników Nr 1: LINK. Na terenie tych zakładów 28 września 1939 generał Kutrzeba podpisał akt kapitulacji Warszawy, skrupulatnie udokumentowany przez niemieckich fotoreporterów: LINK.

Losy powojenne
Większość z opisywanej tu zabudowy Okęcia została zniszczona po powstaniu warszawskim. W niektórych źródłach można przeczytać, że wycofujące się w styczniu 1945 wojsko niemieckie zniszczyło całą strategiczną zabudowę w tym rejonie, jednak analiza zdjęć lotniczych wskazuje na to, że zdarzyło się to wcześniej (zniszczenia te  widoczne są na zdjęciach lotniczych z listopada 1944).
Do obecnych czasów zachowało się niewiele. Z ocalałych budynków Wytwórni Silników Nr 1 po wojnie utworzono Centralne Studium Samolotów (CSS) przekształcone później w WSK-4, następnie w WSK-Okęcie. Z fragmentu ruin dawnego Portu Lotniczego Okęcie oraz drewnianej dobudówki utworzono tymczasowy dworzec lotniczy (widok z 1946: LINK1 oraz widok późniejszy: LINK2), który służył prawie 25 lat (sic!) do czasu otwarcia w dniu 27 kwietnia 1969 Międzynarodowego Dworca Lotniczego: LINK. Na miejscu drewnianej przybudówki wybudowano (otwarty w 1975) Krajowy Dworzec Lotniczy: LINK. Murowana część Dworca (jedyna pozostałość przedwojennego budynku) stoi do tej pory, ale wygląda na to, że jej los jest już przesądzony: LINK1, LINK2.

Na koniec mapka dla lepszej orientacji, przedstawiająca lokalizację obiektów przedwojennych (kolor czarny) na tle powojennej i współczesnej zabudowy lotniska.

(D)