Archiwum Narodowe w Hadze: LINK posiada bogaty zbiór przedwojennych i wojennych fotografii z terenu Polski, czego najlepszym dowodem jest otwarta niedawno w DSH wystawa Zwyczajny 1934. Polska na zdjęciach Willema van de Polla: LINK. W roku 2011 Darek zwrócił moją uwagę na bardzo ciekawe zdjęcie pochodzące z tego archiwum i przedstawiające niemieckie działa rozstawione wśród niewielkich domków:
Zgodnie z opisem w holenderskim archiwum LINK.fotografię wykonano w 1939 roku podczas oblężenia Warszawy. Jakość jest doskonała, widać wiele szczegółów i wydawałoby się, że identyfikacja zdjęcia nie powinna być trudna. Same działa, choć nieco niewyraźne, można rozpoznać - są to haubice sFH18, podstawowe wyposażenie niemieckich dywizjonów artylerii ciężkiej: LINK.Określenie miejsca, w którym zrobiono zdjęcie okazało się o wiele trudniejsze. Zacząłem od ustalenia wszystkich faktów. Zdjęcie wykonano na obrzeżach Warszawy, niewątpliwie na terenie opanowanym przez Niemców. Na pierwszym planie widzimy pole na którym rozstawiono działa, za nim osiedle niewielkich domków, znów pas pozbawiony zabudowy i w niedużej odległości kolejne domy. Słońce świeci z lewej strony, cienie padają prawie prostopadle do widocznej na zdjęciu uliczki. Można też przyjąć z dość dużym prawdopodobieństwem, że lufy dział skierowane są w kierunku Śródmieścia. Taka konfiguracja pasowała do Warszawy prawobrzeżnej, ale nie znając godziny wykonania zdjęcia trudno o większą precyzję.
Mając powyższe informacje mogłem już próbować zlokalizować to miejsce na ortofotomapie z roku 1945. Niestety wielokrotne próby kończyły się niepowodzeniem. Wniosek był prosty - widoczna na zdjęciu okolica znalazła się poza zasięgiem fotoplanu. Pozostało więc mozolne poszukiwanie podobnie wyglądającej zabudowy na współczesnych przedmieściach Warszawy, w nadziei, że przynajmniej część widocznych budynków przetrwała do dziś. Swoje poszukiwania postanowiłem rozpocząć od Wawra, jednego ze znanych miejsc stacjonowania niemieckiej artylerii w 1939 roku. Ku mojemu zaskoczeniu już podczas drugiego spaceru, na ulicy Cedrowej pod nr 18 natknąłem się na budynek wyglądający dokładnie tak, jak na zdjęciu z roku 1939:
Kolejne budynki rozwiały wszelkie wątpliwości – na archiwalnym zdjęciu widzimy zabudowę ul. Cedrowej w Marysinie Wawerskim. Przetrwały wszystkie budynki po parzystej stronie ulicy – Cedrowa 18, nieco przebudowana willa Cedrowa 20 i odsunięta od ulicy Cedrowa 24. Kolejny budynek, Cedrowa 28 przy skrzyżowaniu z Rolniczą także nie zmienił się od 1939 roku:
Zdjęcie haubic wykonano z okolic dzisiejszej posesji Cedrowa 7. Gdyby fotograf podniósł obiektyw nieco wyżej, nie byłoby żadnych kłopotów z identyfikacją – w kadrze pojawiła by się charakterystyczna sylwetka kościoła i klasztoru Felicjanek przy obecnej ul. Kościuszkowców: LINK.To z wieży tego kościoła Adolf Hitler oglądał 22 września1939 płonącą Warszawę. Wieża była także świetnym punktem obserwacyjnym dla niemieckich artylerzystów. Zasięg haubic sFH18 wynosił 13 kilometrów, więc z tego miejsca mogły one ostrzeliwać praktycznie całą Warszawę. Sądząc po kierunku, w którym skierowane są lufy, w momencie wykonywania zdjęcia prowadzony był ostrzał centrum Pragi lub Cytadeli.
Dziś Cedrowa jest spokojną uliczką, na której trudno jest znaleźć ślady okupacyjnej przeszłości: LINK. Zapewne tylko najstarsi mieszkańcy pamiętają o barbarzyńcach z 1939 roku, tym bardziej cenną pamiątką jest właśnie to zdjęcie.
Nuro
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz