Wrześniowe żniwo

Jeszcze jedno bardzo ciekawe zdjęcie pokazywane przez Muzeum Powstania Warszawskiego w ramach akcji identyfikacyjnej. Wykonane w październiku 1939 roku przez nieznanego fotografa, ukazuje elewację zburzonej i wypalonej kamienicy. Choć pozornie wydawało się, że to łatwa zagadka, bo zdjęć  wykonanych po oblężeniu Warszawy nie brakuje, poszukiwania budynku nie przynosiły rezultatu.

Kadr zbudowany dość ciasno, a zatem ulica wąska, zapewne gdzieś w Śródmieściu i to w tej jego części bardziej reprezentacyjnej zapewne, zważywszy na zdobienie elewacji budynku. W pierwszej fazie poszukiwań wytypowałem kilkanaście miejsc, które najbardziej ucierpiały podczas wrześniowych bombardowań. Po kolei sprawdzałem wszystkie i zasadniczo wszystkie kolejno odpadały. Po takiej selekcji zasadniczo zostało mi tylko jedno miejsce, którego sprawdzić się nie dało, ze względu na brak dobrych zdjęć - ul. Ordynacka na odcinku od Nowego Światu do Kopernika.

Początkowo pomysł traktowałem jako "rozpaczliwą" próbę znalezienia odpowiedzi, ale z czasem okazało się, że to jednak może być trafienie w "10". Z istniejących tu przed wojną budynków, najlepiej pasowała kamienica przy Ordynackiej 12: LINK, wysoka z masywną partią przyziemia. Dom ten zniszczony został podczas wrześniowych nalotów, co możemy zobaczyć na innym zdjęciu ze zbiorów MPW: LINK. Ale to była tylko hipoteza, należało poszukać zdjęć, które potwierdzą tę lokalizację. Przeszukując zasoby internetowe trafiłem na fotografię ze zbiorów Ośrodka KARTA, wykonaną po kapitulacji Warszawy, gdzie w ujęciu od strony Nowego Światu widać zniszczoną kamienicę przy Ordynackiej 12: LINK. Niby wszystko pasowało, ale na wszelki wypadek, zwróciłem się jeszcze z prośbą o pomoc do Fundacji warszawa1939.pl, na ich portalu bowiem znalazłem podobne ujęcie Ordynackiej: LINK. Dzięki uprzejmości Ryszarda Mączewskiego dostałem to zdjęcie w nieco lepszej rozdzielczości. Na jego podstawie ostatecznie upewniłem się, że zagadkową fotografię wykonano rzeczywiście przed kamienicą Ordynacka 12:

Na zdjęciu tym widzimy wyraźnie granicę między partią przyziemia i pierwszego piętra, która ma jaśniejszy kolor elewacji (strzałka żółta), zgadza się ilość rowków boniowania na pierwszym piętrze - 6. Na zdjęciu tym widzimy też wyraźnie resztki balkonu nad jednym z okien parteru kamienicy (strzałka błękitna) oraz ubytki na górnych piętrach, obejmujące lewą część elewacji (strzałka fioletowa).

Oczywiście dopóki nie znajdziemy zdjęcia potwierdzającego w 100%, że "to tam", zawsze będzie istniała możliwość podważenia tej identyfikacji. Mimo wszystko zdecydowałem się na jej publikację, ponieważ intuicja podpowiada mi, że to ":musi być" Ordynacka 12. Gdyby to było jakiekolwiek inne, dobrze znane miejsce, zapewne ktoś dawno już wskazałby prawidłowe rozwiązanie, nie mówiąc o tym, że zdjęcie w ogóle nie trafiłoby do puli zagadek. Cieszy mnie osobiście "zamalowanie kolejnego białego miejsca" na mapie przedwojennego miasta. To daje niesamowitą satysfakcję, kiedy udaje się ustalić coś "z niczego". Najsmutniejsze w tym wszystkim jest jednak to, że wygląd tamtej dawnej, na zawsze utraconej Warszawy, zmuszeni jesteśmy poznawać ze zdjęć, wykonanych w momencie jej zagłady.

(P)

PS. Już po napisaniu posta Fryderyk podesłał kolejne, bardzo ciekawe zdjęcie ul. Ordynackiej w ujęciu od strony Nowego Światu. Wykonano je prawdopodobnie już w roku 1940. Budynek pod nr 12 jest już częściowo obniżony, okna zamurowane, widać natomiast pozostałość balkonu nad jednym z okien parteru: LINK.

UWAGA!!! PS 2. Dzień później otrzymałem jeszcze jedno zdjęcie ul. Ordynackiej od Kolegi nuro - wytrawnego specjalisty od identyfikacji - stanowiące koronny dowód na potwierdzenie mojej identyfikacji. Fotografia pochodzi z serwisu aukcyjnego e-bay: LINK.