Wyobraźnia przestrzenna

Powyższy obrazek to mix dwóch fotografii znalezionych na portalu aukcyjnym Ebay.de. Zdjęcia wykonał podczas okupacji nieznany, niemiecki żołnierz. Miejsce utrwalone na zdjęciu wydawało się bardzo charakterystyczne - z jednej strony nowoczesne budownictwo, a z drugiej ulica z "kocimi łbami" i okutane w chusty "na wiejską modłę" kobiety. Pierwszy trop to było Powiśle, które pod koniec lat 30-tych przeżywało intensywny boom modernizacyjny. Na taką lokalizację wskazywały też inne zdjęcia pochodzące z tego samego źródła: LINK. Najbardziej przypasował mi w pierwszej chwili odcinek ul. Topiel od Tamki w kierunku północnym, ale im bardziej wgryzałem się w temat, tym więcej pojawiało się fałszywych przesłanek. Budynek o adresie Topiel 2/4 pasował głównie z uwagi na sklep monopolowy Edwarda Tworka, który znalazłem w książce adresowej z okresu okupacji. Kiedy jednak sprawdziłem w dokumentach BOS wysokość poszczególnych kamienic, okazało się, że to zdjęcie z całą pewnością wykonano w innym miejscu. Należało zatem szukać dalej.

Wpatrując się mocno w zdjęcie cały czas miałem dziwne wrażenie, że skądś znam to miejsce, ale nie potrafiłem precyzyjnie go zdefiniować. Podskórnie czułem, że jest to uliczka dobrze mi znana. Postanowiłem rozrysować sobie zabudowę tej ulicy na papierze, w nadziei, że w ten sposób uda się tu coś wymyślić. To był strzał w "10"! Po prawej stronie ulicy wyszły mi trzy budynki, które nie stykały się ze sobą. Trochę to dziwne, bo przed wojną raczej nie stawiano wolnostojących bloków. Może to wyloty ulic? Odrobinę za gęsto, ale.. może to po prostu wjazd na podwórze zabudowanego kwartału?

Jak tylko pomyślałem o regularnie zabudowanych "biednych" przedmieściach, przyszło mi do głowy sprawdzić okolice ul. Gibalskiego. Zanim jeszcze uruchomiłem ortofotomapę, wiedziałem już że zdjęcie wykonano na ul. Żytniej, od strony Okopowej w kierunku na zachód. Pozostało jedynie sprawdzić czy wszystko się zgadza i oczywiście tym razem nie było najmniejszych wątpliwości. Na zdjęciu po lewej widzimy trzypiętrową kamienicę o adresie Żytnia 29, która nie przetrwała wojny, po prawej zaś domy, które istnieją do dziś: Żytnia 32, Żytnia 32a i Żytnia 34 / Gibalskieho 1. A tak to miejsce wygląda obecnie: LINK. Widoczny na zdjęciu sklep z winem miał adres od strony ul. Okopowej. Przeszukanie okupacyjnych książek telefonicznych przyniosło następujący rezultat:

Dziecielewska Zofia Wein- u. i Branntweinhdlg. Dammstr 25 t. 603 74

Identyfikacja starych zdjęć lubi płatać różne figle. Czasami wydaje nam się, że jeśli zdjęcie jest sprzed powstania, to budynki z pewnością już nie istnieją i na siłę staramy się poszukiwać miejsca w przedwojennym obrazie miasta. Kluczową sprawą w wielu wypadkach jest umiejętność wyobrażenia sobie rzeczywistości, która nie została objęta kadrem.

(P)