Ostatnia droga dowódcy

W zasobach Narodowego Archiwum Cyfrowego znajduje się zdjęcie, przedstawiające „pogrzeb ppor. Tadeusza Towarnickiego "Naprawy", dowódcy 2 plutonu kompanii "Zemsta" batalionu "Pięść", który poległ 1 sierpnia 1944”.

Okolicznosci zdarzenia i sama postać poległego warte są przypomnienia, dlatego dzisiejszy post będzie miał trochę inny charakter. Sama identyfikacja miejsca była tylko jednym z wielu powodów, które skłoniły mnie do jego napisania.

Tadeusz Józef Towarnicki  "Naprawa" urodzony 19 maja 1910 we Lwowie, absolwent Państwowej Szkoły Morskiej w Tczewie, a następnie Wyższej Szkoły Handlu Zagranicznego we Lwowie, w konspiracji działał od roku 1939. W listopadzie 1941 został zastępcą dowódcy utworzonego wówczas oddziału kontrwywiadu (Oddziału II Komendy Głównej AK) o kryptonimie "993/W". Uczestniczył w wielu słynnych akcjach oddziału, m.in. w kawiarni "Europejska" czy w barze "Za Kotarą".  

W czasie reorganizacji oddziałów powstańczych w lipcu 1944 Oddział Wykonawczy Bezpieczeństwa Kontrwywiadu „993/W” został włączony do tworzącego się Batalionu Specjalnego, jako jego1 kompania. W dniu 1 sierpnia 1944 ok. godziny 18.00  major Alfons Kotowski „Okoń” (dowódca batalionu) wydał rozkaz sprowadzenia na teren cmentarza, unieruchomionych w okolicy ul. Okopowej 25, trzech niemieckich ciężarówek z bronią. W trakcie tej akcji ppor. „Naprawa” otrzymał ciężki postrzał w wątrobę i jeszcze tego samego dnia umarł w punkcie opatrunkowym zlokalizowanym w Domu Starców przy ul. Żytniej 36, róg Karolkowej: LINK.

Ceremonię pogrzebową udokumentował Stefan Bałuk „Kubuś”(żołnierz oddziału legalizacji "WD-68" por. Stanisława Jankowskiego "Agatona", włączonego w skład Batalionu Specjalnego i nazwanego później „Pięść”). Jego zdjęcia możemy zobaczyć chociażby na stronie MPW: LINK. Modlitwa nad trumną poległego odbyła się na placu przed budynkiem Zakładu dla umysłowo niedorozwiniętych zboru ewangelicko-augsburskiego przy Karolkowej 77: LINK1, następnie kondukt pogrzebowy pomaszerował na południe w stronę ulicy Żytniej: LINK2, gdzie na prowizorycznym cmentarzu zlokalizowanym pomiędzy szpitalem „Karola i Marii” a ulicą Karolkową chowano poległych powstańców. W tym właśnie miejscu Bałuk uwiecznił moment złożenia trumny do grobu.

2 sierpnia na przeglądzie oddziału LINK3 zapadła decyzja, aby na cześć ulubionego dowódcy i innych poległych kolegów  kompania "993/W" przybrała nazwę "Zemsta".

Na otrofotomkapie z roku 1945, wszystkie te ujęcia wyglądają następująco (czerwonym kolorem zaznaczyłem kadr zdjęcia z NAC):

W kilka dni później, silna niemiecka ofensywa wbiła się klinem w powstańczą obronę i ostatecznie doprowadziła do odcięcia Starówki i Muranowa od Śródmieścia Północnego. Powstańcy z Karolkowej wycofywali się w kierunku północnym po linii ul. Okopowej i przez teren byłego getta. Niemcy przystąpili do masakry pozostawionej na łasce losu ludności cywilnej.

(D)

Źródło: Robert Bielecki, Juliusz Kulesza, Przeciw Konfidentom i Czołgom, Warszawa 1996.