Zapomniany wiadukt

Prezentowane poniżej zdjęcie przysłał nam pan Arkadiusz Stefański. Wypatrzył je na rosyjskiej stronie Livejournal: LINK, gdzie prezentowana jest seria zdjęć wykonanych przez rosyjskiego żołnierza z batalionu kolejowego w czasie I wojny światowej. Zdjęcia, mimo że zniszczone przez wilgoć i gryzonie, są niezłej jakości, a jedno z nich wzbudziło szczególne zainteresowanie p. Arkadiusza – widoczny na nim wiadukt przypominał wiadukt Kolei Kaliskiej, który zlokalizowany był w okolicy dzisiejszego Dworca Zachodniego - opis wiaduktu na portalu Warszawa1939.pl: LINK.

Charakterystyczną cechą tego wiaduktu było jego ukośne usytuowanie w stosunku do torowiska przebiegającego poniżej. Wygląd konstrukcji na zdjęciu ze strony Warszawa1939.pl wydaje się potwierdzać, że chodzi o ten sam wiadukt. Jest jedna różnica – na pierwszym zdjęciu widzimy ażurowe kratownice, na  drugim – pełne belki. Drugie zdjęcie jest jednak mocno retuszowane i tak drobne szczegóły mogą być na nim niewidoczne.

Hipoteza pana Arkadiusza wydawała się bardzo prawdopodobna, pozostało jedynie znalezienie ostatecznego dowodu, że identyfikowane zdjęcie przedstawia wiadukt Kolei Kaliskiej.

Jak się okazało, że nie trzeba było daleko szukać – autor zdjęcia nie był przypadkowym ‘pstrykaczem’, znał się na infrastrukturze kolejowej i bardzo dokładnie opisał zdjęcie, a skan opisu został zamieszczony razem z fotografią:

Odcyfrowanie wyblakłego i w kilku miejscach uszkodzonego pisma nie było łatwe. Postanowiłem zacząć od trzeciej linii, gdzie dość wyraźnie widać ‘W???? stancija’, można więc się domyślać, że pierwszy wyraz zawierał nazwę stacji. Nazwa zaczyna się wprawdzie od litery ‘W’, ale nie wygląda na Warszawę. W czasie, gdy męczyłem się nad tym problemem, zagadkę rozwiązał Fryderyk – brakujący wyraz to ‘Wienskaja’ czyli ‘Wiedeńska’. Chodziło więc o stację kolei Warszawsko – Wiedeńskej!

Dzięki tej istotnej informacji krok po kroku udało mi się odcyfrować resztę opisu. Z zachowaniem podziału na linie brzmi on następująco:

‘Na etoj kartoczkie
sniata towarnaja
Wienskaja stancija
na niej widien most
kotoryj pieriesiekajet
Wienskuju put' i idiet
na Kaliszski wokzał’

Czyli: "Na tej kartce sfotografowano towarową stację Wiedeńską, widać na niej most który krzyżuje się z linią Wiedeńską i idzie na Dworzec Kaliski".

Domysły pana Arkadiusza zostały więc w pełni potwierdzone. Zdjęcie jest bardzo cenne, gdyż wiadukt istniał stosunkowo niedługo (został rozebrany jeszcze przed II Wojną) i ma bardzo ubogą ikonografię.
 

Na zdjęciu, poza samym wiaduktem widać wiele innych ciekawych elementów infrastruktury kolejowej. Zwraca uwagę wznosząca się ponad belkowanie konstrukcja, która posłużyła do przerzucenia nad wiaduktem linii telegraficznych Kolei Wiedeńskiej. Przy lewej krawędzi zdjęcia widoczny jest żuraw do nawadniania parowozów.

Choć widoczne na pierwszym planie torowisko wydaje się szerokotorowe, jest to zapewne złudzenie. Jeżeli przyjmiemy, że widoczni żołnierze mają ok. 170 cm wzrostu, to rozstaw torów oszacować można na ok. 1440 mm – najprawdopodobniej jest to więc rozstaw europejski (1435 mm), a nie rosyjski (1524 mm): LINK. Obecności "szerokich" torów w tym miejscu nie można jednak całkowicie wykluczyć – jak wiadomo kolej Warszawsko-Wiedeńska zbudowana została jako kolej normalnotorowa, ale na Kolei Kaliskiej do roku 1914 używano rozstawu 1524 mm: LINK. W sfotografowanym miejscu mogła istnieć bocznica Kolei Kaliskiej, przeznaczona do przeładunku towarów do pociągów Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.

Dziś po głównej części wiaduktu nie ma już śladu, istnieje jednak niewielki, ceglany wiadukt Kolei Kaliskiej nad ulicą Armatnią. Jest on zlokalizowany ok. 150 m na zachód od budynku PKP Energetyka i jest dobrze widoczny z pociągów odjeżdżających ze stacji Warszawa Zachodnia w kierunku Pruszkowa.

P.S.

Już po powstaniu powyższego tekstu Fryderykowi udało się odszukać jeszcze jedno zdjęcie wiaduktu:

Zdjęcie pochodzi z NAC, ale jest tam dość ogólnikowo opisane jako "Dworzec Główny w Warszawie. Fragment torów kolejowych i urządzeń trakcyjnych, Warszawa" (sygnatura 1-G-3749-2 ). Zdjęcie to rozpoznał i niedawno opublikował na FB Ryszard Mączewski.

(nuro, F)