(fot. ze zbiorów biblioteki cyfrowej Polona)
Dość przypadkowo zainteresowałem się tym zdjęciem z 1935 roku wykonanym podczas zawodów balonowych o puchar Gordona Bennetta. Zawody odbywały się w Warszawie i mimo, że zdjęcie nie miało podanej lokalizacji, uznałem, że zrobiono je gdzieś na obrzeżach stolicy. Układ widocznych ulic był bardzo charakterystyczny, wskazywał na jedną z tras wylotowych z miasta. Przyglądając się uważnie, wpadł w mi w oko charakterystyczny kształt fortu widoczny blisko lewej krawędzi zdjęcia. Było to duże ułatwienie. Dość szybko wytypowałem fort Lewinów, który znajdował się na terenie dzisiejszej dzielnicy Targówek. Główną ulicą okazała się Radzymińska, jej charakterystycznymi przecznicami Lewinowska i Bukowiecka.
Teren ten nazywany jest Elsnerowem, a nazwa ta pochodzi od nazwiska Józefa Elsnera, nauczyciela Fryderyka Chopina. Elsner dzierżawił znajdujący się tu folwark i zapisał się na trwałe w historii tej części miasta. Wydawało mi się, że zlokalizowanie miejsca zakończy dla mnie temat tego zdjęcia. Jednak gdy jeszcze raz rzuciłem na nie okiem, moją uwagę przykuł pewien obiekt. Było to coś nietypowego dla tych terenów - jakby willa albo pałacyk? Przypomniało mi się zdjęcie, które kiedyś widziałem na forum Kolejka Marecka. Było to zdjęcie z Archiwum Państwowego w Warszawie. Przedstawiało ono bardzo charakterystyczny budynek z napisem Elsnerów.
Użytkownicy forum zastanawiali się czy mogła być stacja kolejki mareckiej, ale z braku zdjęć porównawczych trudno to było potwierdzić. Na zdjęciu z balonem budynek był niewyraźny, ale miał bardzo podobny układ. Postanowiłem to sprawdzić. Przed wojną Elsnerów było poza granicami Warszawy, nie ma go więc na zdjęciach lotniczych z 1935 i 1945 roku. Niedawno jednak Muzeum Powstania Warszawskiego uruchomiło platformę Korzenie Miasta, na których opublikowane zostały zdjęcia lotnicze z II połowy 1944 roku. Na jednym z nich widoczny był wypalony budynek, który pasował do zdjęcia z APW. Wpisałem też nazwę Elsnerów na portalu Szukaj w Archiwach i znalazłem plan dawnego folwarku.
Znajdujący się w pasującym miejscu budynek podpisany był jako karczma. Plan pochodzi z 1860 roku, a budynek ze zdjęcia wygląda na nowszy. Nadal mógł jednak pełnić funkcję karczmy, co wyjaśniałoby dość fantazyjny wygląd budynku. Chciałem jeszcze sprawdzić, co obecnie znajduje się w tym miejscu. Ku mojemu zaskoczeniu okazało się, że kształt budynku widać też na współczesnym zdjęciu satelitarnym! Nie mogłem wprost w to uwierzyć! Czyżby pozostałości Karczmy Elsnerów istniały?
Na portalu fotopolska znalazłem zdjęcie budynku Radzymińska 188 i po krótkich oględzinach nie miałem wątpliwości, że parter obecnie stojącego tam budynku pasuje do historycznego zdjęcia budynku. Zapewne po wojnie odbudowano zniszczony budynek w nowym kształcie, ale z wykorzystaniem przynajmniej części historycznych murów. Po lewej stronie współczesnego budynku widać ślad po rozebranej części, czyli wieżyczce ze zdjęcia. Prawa cześć budynku jest tak samo wysunięta do przodu, jak miało to miejsce w przypadku karczmy. Zachował się nawet kształt jednego z trzech wąskich otworów okiennych! Budynek jest bardzo mocno przekształcony, ale nie mam wątpliwości, że stanowi relikt Karczmy Elsnerów. Czy na fali emocji, które towarzyszyły nam przy okazji Konkursu Chopinowskiego, nie warto byłoby zwrócić uwagę na budynek, którego historia wiąże się z osobą nauczyciela wybitnego polskiego kompozytora? Szczególnie, że po dawnym folwarku Elsnera nie ma właściwie żadnych pozostałości.
[K]
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz